Jack Birns fotografeert de Simplon Orient-Express in 1950 — deel 3: Zwitserland
La plus directe et la plus pittoresque
retours
april 2013
Zwitserland was het derde land dat LIFE-fotograaf Jack Birns in 1950 aandeed met de Simplon Orient-Express. Na grensplaats Vallorbe voerde de reis langs het Meer van Genève en door het Rhônedal.
Birns fotografeerde bekende locaties zoals het kasteel van Chillon en de ruïnes van Sion. Hij en zijn reisgenoot Roy Rowan waren in vakantiestemming en maakten verschillende uitstapjes.
Bij Brig reed de trein de Simplon-tunnel in, destijds de langste spoortunnel ter wereld en naamgever van de Simplon Orient-Express. Aan de andere kant lonkte Italië.
door Arjan den Boer
Affiche
Op station Lausanne maakte Jack Birns een foto van een affiche, in 1947 ontworpen door Walter Spinner.
Het prijst de Simplon Orient-Express aan als de meest directe maar ook meest pittoreske internationale treinverbinding. Zwitserland en de Simplon-lijn zijn buitensporig groot afgebeeld.
Misschien heeft Birns ook het bekende affiche gezien van Emil Cardinaux met het kasteel van Chillon aan het Meer van Genève.
Dit affiche uit 1928 werd in 1949 opnieuw uitgebracht met vernieuwde typografie en opschrift.
Kasteel van Chillon
Een elektrische locomotief bij het kasteel van Chillon vormt een iconisch beeld van de Simplon-lijn, zoals het hele traject van de Franse grens tot in Noord-Italië genoemd wordt.
In 1950 was een elektrische trein nog bijzonder: van London naar Istanbul waren buiten Zwitserland slechts enkele baanvakken in Frankrijk en Italië geëlektrificeerd.
Het kasteel zelf dateert uit de dertiende eeuw en was ooit de residentie van de graven van Savoye. Het ligt op een strategisch punt aan het Meer van Genève. Om die reden bouwde men in de Tweede Wereldoorlog vlakbij het kasteel een vrijwel onzichtbaar nieuw fort.
Toblerones
Als voormalig oorlogsverslaggever was Birns geïnteresseerd in de Zwitserse defensie. Hij fotografeerde betonnen tankversperringen bij Chillon en in het Rhônedal bij Evionnaz. Ze worden drakentanden of toblerones genoemd omdat ze lijken op de gelijknamige Zwitserse chocolade.
De toblerones dateren uit de Tweede Wereldoorlog toen Zwitserland een gewapende neutraliteit kende.
In de Koude Oorlog bleven ze van belang. Zwitserland versterkte toen z'n verdedigingswerken uit angst voor een communistische overheersing.
Sion
Net als bij kasteel Chillon onderbrak Jack Birns de doorgaande reis om de rotsruïnes van Sion in het Rhônedal te bezoeken en fotograferen. Op twee opvallende rotsheuvels staan de 12e-eeuwse Basiliek van Valeria en het 13e-eeuwse kasteel van Tourbillon. Sion was de hoofdstad van het graafschap en tegenwoordig van het kanton Wallis.
Station
Het station van Sion werd in 1873 gebouwd, toen de westelijke Simplon-lijn al in aanleg was. Na de opening van de Simplon-tunnel in 1906 werd het een internationaal station, waar je de trein naar Milaan en verder kon nemen. Het station werd in 1960 ingrijpend vernieuwd.
Brig
Brig is de enig plek waar de Simplon Orient-Express Duitstalig gebied doorkruist. Het kleine Alpenstadje werd door de Simplon-lijn een internationaal spoorwegknooppunt.
Op 10 mei 1906 werden zowel de Simplon-tunnel als het nieuwe station Brig officieel in gebruik gesteld door de Italiaanse koning Victor Emanuel III en de Zwitserse bondspresident Ludwig Forrer.
Verbindingen
De westelijke Simplon-lijn verbond Brig in 1878 met Lausanne, Genève en Parijs.
Vanaf 1906 voerde de Simplon-tunnel tot Milaan, kort daarna tot Venetië en vanaf 1919 naar Istanbul.
De Bern-Lötschberg-Simplon-spoorweg verbond Brig in 1913 met het noorden.
Simplon-tunnel
Vlak na het station van Brig duikt de trein de Simplon-tunnel in, met bijna 20 kilometer destijds de langste spoortunnel ter wereld. De aanleg van de eerste tunnelbuis begon in 1898 en werd in 1905 voltooid. Aan de bouw werkten duizenden Italiaanse arbeiders van wie er 67 verongelukten.
De tunnel werd al kort na ingebruikname geëlektrificeerd en in 1921 werd een tweede tunnelbuis in gebruik genomen.
Sinds 2007 is de Lötschberg-basistunnel de langste bergspoortunnel ter wereld. De nog langere Gotthard-basistunnel is in aanleg.
Simplon Orient-Express
In 1919 maakte de Simplon-tunnel een nieuwe route voor de Orient-Express mogelijk. Zoals afgesproken in het Vredesverdrag van Versailles moest deze Duitsgezind grondgebied mijden. Deze nieuwe Simplon Orient-Express werd de hoofdroute naar de Balkan en Turkije.
Simplonpas
Jack Birns en z'n reisgenoot namen niet alleen de trein door de Simplon-tunnel, maar maakten ook een autotocht over de bovengelegen Simplonpas. Deze belangrijke verbinding tussen Zwitserland en Italië is ruim 42 kilometer lang met het hoogste punt op 2005 meter.
Het was ooit een barre tocht, maar de weg werd in opdracht van Napoleon sterk verbeterd. Destijds vond men de aanleg een spectaculaire prestatie, wat 100 jaar later eens te meer gold voor de Simplon-tunnel.
Reisgenoot
Jack Birns maakte z'n reis samen met LIFE-correspondent Roy Rowan (1920).
Ze werkten eerder samen als oorlogsverslaggevers in Shanghai. Over deze enerverende periode hebben beiden later een boek uitgebracht.
Rowan was in 1950 met Birns in Rome gestationeerd. Hij is te zien op verschillende foto's tijdens de treinreis. Rowan maakte zelf ook foto's van Birns. Enkele foto's waar beiden op staan zijn gemaakt door derden of met een zelfontspanner.
De laatste postkoets
Tot 1951 reed er van november tot juni een postkoets of -slee over de Simplonpas om reizigers, post en voorraden af te leveren bij de dorpen aan de pas. Het contrast met de trein door de Simplon-tunnel was groot: een reis van 20 minuten versus 10 uur over de besneeuwde pas.
Jack Birns raakte geïntrigeerd door de postkoets en de koetsier die hij in het grensdorp Gondo fotografeerde. Een half jaar later keerde hij terug om een aparte reportage te maken over de Simplon-koets, die kort erna werd vervangen door een postbus.
Dankzij Birns' reportage in LIFE van 29 januari 1951 weten we de naam van de 60-jarige koetsier (rechts op de foto):
Edouard Theiler.
Spiraaltunnel
Tijdens hun autorit over de Simplonpas bekeken Birns en Rowan ook de Italiaanse zijde. Bij Iselle komt de Simplon-spoorlijn na bijna 20 kilometer boven de grond, maar niet voor lang.
Na enkele korte tunnels volgt bij Varzo de drie kilometer lange Galleria Elicoidale, oftewel spiraaltunnel. Feitelijk zijn het twee tunnels met een viaduct ertussen, dat Jack Birns op de foto zette.
Vervolgens loopt de lijn richting Domodossola en Milaan, het traject dat Birns en Rowan kort erna zouden afleggen.
Jack Birns fotografeert de Simplon Orient-Express in 1950
Vorige en komende afleveringen: