Jack Birns fotografeert de Simplon Orient-Express in 1950 — deel I: Engeland
The Gateway to the Continent
In 1950 reisde de Amerikaanse fotograaf Jack Birns voor LIFE magazine met de Simplon Orient-Express van Londen naar Istanbul.
LIFE publiceerde een artikel met 30 foto's, maar Birns maakte er bijna 2000. Die fotoserie geeft een uniek beeld van de legendarische treinreis tijdens de Koude Oorlog. De komende tijd reist retours Jack Birns na.
Het traject begon in Londen, met Victoria Station als gateway to the continent. De reizigers moesten echter al snel weer uitstappen; pas aan de overzijde van het Kanaal begon de reis écht.
door Arjan den Boer
Simplon Orient-Express
Sinds 1883 verbond de vermaarde Orient-Express West-Europa via Oost-Europa met Constantinopel.
Na de Eerste Wereldoorlog kozen de geallieerden een nieuwe route zuidelijk van de Alpen, om Duitsgezind gebied te mijden. De Simplon-tunnel tussen Zwitserland en Italiē maakte dit mogelijk.
Deze nieuwe Simplon Orient-Express werd in de jaren '20 en '30 hét luxe vervoermiddel naar het Midden-Oosten voor diplomaten, kunstenaars, schrijvers en rijke toeristen.
Na de Tweede Wereldoorlog lukte het niet om de grandeur van weleer te herstellen. Rijtuigen waren verwoest, het IJzeren Gordijn bemoeilijkte de doorgang en welgestelden kozen het vliegtuig.
Jack Birns, fotograaf
Jack Birns (1919–2008) was een Russische immigrantenzoon uit Cleveland. Na een studie literatuur en journalistiek werd hij fotograaf voor LIFE Magazine.
In 1947-1949 versloeg hij de Chinese Burgeroorlog, met speciale aandacht voor het dagelijks leven in Shanghai. Birns was toen een van LIFE's belangrijkste fotojournalisten en kreeg diverse onderscheidingen.
In 1954 stopte hij als journalist en richtte een succesvol bedrijf op in onderwaterbehuizingen en -verlichting voor marine-toepassingen.
British Railways
De verschillende 19e-eeuwse spoorwegmaatschappijen ten zuiden van Londen fuseerden in 1923 tot de Southern Railway.
In 1947 werden alle spoorwegen genationaliseerd tot British Railways. Dat proces was nog gaande tijdens de reis van Jack Birns; de Southern Region genoot nog een grote zelfstandigheid.
Inmiddels zijn de Britse spoorwegen weer opgesplitst en geprivatiseerd.
Gateway
In 1950 reden vanaf Londen Victoria verschillende 'internationale' treinen met aansluitende veerboten over het Kanaal.
- 's Nachts vertrok vanaf Victoria Station de Night Ferry met slaaprijtuigen die de boot op- en afreden, zodat de passagiers konden doorslapen.
- In de ochtend reed de luxueuze Golden Arrow naar Dover.
- 's Middags gaf de London-Paris Express aansluiting op de ferry van Folkestone naar Calais, en daarmee op de Simplon Orient-Express. Dit was de verbinding die Jack Birns gebruikte.
Golden Arrow
Bijna even beroemd als de Orient-Express was de Golden Arrow, de luxe boottrein tussen Londen en Parijs. Deze reed vanaf 1926 als Flèche d'Or tussen Parijs en Calais.
De trein bestond geheel uit eersteklas Pullman-rijtuigen: rijk gestoffeerde salons op wielen, gemaakt door de British Pullman Car Company.
Later kreeg ook de Pullman-verbinding tussen Dover en Londen de naam Golden Arrow. Bijzonder voor die tijd was de opvallende branding op locomotieven, rijtuigen en stations.
In 1972 kwam er een einde aan deze legendarische trein.
The Southern Region Film Unit van British Railways maakte in 1949 een kleurenfilm over de Golden Arrow.
Pullman
Op de foto's van Birns zien we alledaagse eerste- en tweedeklas rijtuigen, maar ook een Pullman-rijtuig met de naam Monaco.
Terwijl de Pullmans op het vasteland genummerd waren, droegen de Britse rijtuigen namen van personen, plaatsen of uit de mythologie.
Ze waren bruin met crème van kleur, terwijl de hoofdkleur op het continent donkerblauw was.
Monaco was een salonrijtuig met zestien royale zitplaatsen en een keuken, gebouwd in 1921. Het werd in 1960 herbestemd tot Camping Coach.
Er rijden geen reguliere internationale treinen meer vanaf Victoria Station. Wel vertrekt hier nu de Britse tak van de Venice Simplon Orient Express (VSOE). Deze kostbare 'cruise-trein' bestaat uit gerestaureerde rijtuigen uit de jaren 1920-1940.
Net als destijds reist men tot Folkestone in bruin-crème Britse Pullmans en vanaf Calais in donkerblauwe continentale rijtuigen. Het eindpunt is Venetië, al rijdt de VSOE eens per jaar door naar Istanbul.
Folkestone
Eindpunt van het Britse traject was station Folkestone Harbour, waar de reizigers na een paspoortcontrole overstapten op de boot naar Calais.
Naast Dover werd Folkestone halverwege de 19e eeuw een belangrijke haven voor passagiersvervoer naar het continent.
Het station ligt aan het einde van een karakteristiek viaduct over de binnenhaven en aan het begin van de pier waar de schepen vertrokken.
Enkele jaren na ingebruikname van de Kanaaltunnel werd Folkestone Harbour gesloten; het station ligt er nu verlaten bij.
Elders vanuit Folkestone vertrekt tegenwoordig Le Shuttle, de autotrein door de Eurotunnel.
SS Canterbury
Het schip dat Jack Birns en zijn medepassagiers van Folkestone naar Calais bracht was de SS Canterbury. De overtocht duurde ruim anderhalf uur.
Het schip werd in 1928 gebouwd voor de Southern Railway om passagiers van de Golden Arrow te vervoeren van Dover naar Calais.
Oorspronkelijk had het alleen eersteklas-suites en een restaurant. In de crisistijd werd een tweede klasse toegevoegd.
In de Tweede Wereldoorlog werd de SS Canterbury gebruikt als troepenschip.
Na de oorlog voer de SS Canterbury vooral vanuit Folkestone, eerst naar Calais en later naar Boulogne.
In 1965 werd het schip in Antwerpen gesloopt.
Acht landen
De overtocht naar Calais was niet de eerste reis die Jack Birns maakte naar het Europese vasteland.
Als fotojournalist had hij vooral gewerkt in het Verre Oosten, maar begin 1950 werd hij in Rome gestationeerd. Wellicht vloog hij van daar uit naar Londen.
Groot-Brittannië was het eerste van in totaal acht landen die Birns zou doorkruisen met de Simplon Orient-Express.
Jack Birns fotografeert de Simplon Orient-Express in 1950
Volgende afleveringen: