Spoorwegfoto's van Willem van de Poll — deel 2: Edinburgh
De Flying Scotsman en de Coronation
retours
april 2014
Samen met the perfect woman luxe treinreizen maken in gestroomlijnde rijtuigen, met een restaurant en cocktailbar aan boord, getrokken door de snelste stoomlocomotief ter wereld. Fotograaf Willem van de Poll had het goed voor elkaar tijdens zijn Schotse reis in de zomer van 1938.
Voor of na een autoreis door Schotland legde Van de Poll het opmerkelijk gelegen Waverley Station in Edinburgh vast. Hij reisde met de beide langeafstandstreinen die Edinburgh met Londen verbonden: de toen al legendarische Flying Scotsman en de gloednieuwe stroomlijntrein Coronation. Model Doreen Sinclair vergezelde hem voor extra aantrekkelijke plaatjes.
door Arjan den Boer
Edinburgh Waverley
Waverley Station is markant gelegen in een vallei tussen de Old Town en New Town van Edinburgh. De spoorlijnen en het station liggen op de bodem van een Loch dat rond 1820 is drooggelegd. Waverley is genoemd naar de eerste roman van Walter Scott, voor wie een enorm monument is opgericht in Princes Street Gardens.
In 1847 verrezen er drie stations van verschillende maatschappijen, die enkele decennia later werden samengevoegd. Waverley is het eindpunt van de East Coast Main Line die Londen met Edinburgh verbindt. Ook rijden er treinen naar Glasgow en via de Forth Bridge naar Noord-Schotland.
North British Hotel
Zoals gebruikelijk in de Victoriaanse tijd bouwde de spoorwegmaatschappij een groots luxehotel naast het station. Het North British Hotel aan Princes Street werd in 1902 geopend. Na een renovatie is het in 1988 heropend als Balmoral Hotel. De oorspronkelijke ingang vanuit het station bestaat niet meer.
Overkapping
Met een oppervlakte van ruim 100.000 m2 is Waverley Station het op een na grootste station van Groot-Brittannië. Het bestaat voornamelijk uit een enorm dak van staal en glas dat de vallei overspant. Van de twee bruggen die over het station lopen geeft er een via hellingbanen toegang tot de perrons. Midden onder het glazen dak ligt de stenen stationshal. In 2012 is de Victoriaanse overkapping opgeknapt en voorzien van nieuw helder glas.
Flying Scotsman
Al sinds 1862 verbond een rechtstreekse trein London King's Cross met Edinburgh. Deze belangrijke link tussen de twee hoofdsteden kreeg als bijnaam de Flying Scotsman. In 1924 werd dit ook de officiële naam van de treindienst, tegelijk met de introductie van een gelijknamige locomotief.
Vanaf 1928 reed de Flying Scotsman zonder tussenstops, mogelijk gemaakt door nieuwe tenders. De reistijd over het 631 kilometer lange traject, die ooit meer dan 9 uur bedroeg, werd in de jaren 30 teruggebracht tot 7,5 uur. De Flying Scotsman vertrok elke werkdag om 10 uur uit zowel Londen als Edinburgh.
De London and North Eastern Railway (LNER) ontstond in 1923 uit de samenvoeging van spoorwegmaatschappijen rond de East Coast Main Line. De LNER was zowel op technisch als publicitair gebied vooruitstrevend. Zo werd het lettertype Gill Sans geïntroduceerd. Ontwerper Eric Gill liet zich deels betalen met een cabinerit op de Flying Scotsman!
A4 Pacific-locomotief
Locomotief 4472 Flying Scotsman was jarenlang het boegbeeld van de gelijknamige treinverbinding. Vanaf 1935 werden dergelijke A3-locomotieven echter vervangen door de gestroomlijnde A4. Deze locomotief wordt beschouwd als het meesterwerk van LNER-hoofdingenieur Nigel Gresley.
De A4's beschikten over de meest efficiënte stoomtechniek. De gestroomlijnde vorm droeg maar beperkt bij aan de hoge snelheid, maar was wel beeldbepalend. In juli 1938 vestigde de A4-locomotief 4468 Mallard het snelheidsrecord voor stoom op ruim 202 km/uur. Dit wereldrecord is nooit gebroken.
Sir Nigel Gresley
Gresley (1876-1941) ontwierp in het begin van zijn carriere rijtuigen en bleef dit doen toen hij als hoofdingenieur voor de locomotieven van de LNER verantwoordelijk was — tot aan de interieurs toe. Gresleys ontwerpen zijn zowel technisch als esthetisch elegant. Hij heeft verschillende innovaties op zijn naam staan ter verbetering van de efficiëntie en snelheid van stoomlocomotieven. Zijn bekendheid bij het grote publiek dankt hij echter aan het kenmerkende uiterlijk van zijn locomotieven, met als hoogtepunt de gestroomlijnde A4.
Op het station van Edinburgh, Gresleys geboortestad, is een plaquette voor hem aangebracht.
Rijtuigen
Voor de Flying Scotsman werden standaard teakhouten coupérijtuigen van de LNER ingezet. Vergeleken met de locomotieven en eigentijdse onderdelen zoals de bar behoren deze rijtuigen tot Gresleys meer traditionele ontwerpen.
Naast eersteklas rijtuigen reden er in de Flying Scotsman ook derdeklas rijtuigen. Feitelijk boden deze tweedeklas comfort, een 'derde klasse' was echter wettelijk verplicht in Groot-Brittannië.
Miss Doreen Sinclair
Van de Poll reisde samen met de 25-jarige Doreen Sinclair. Deze kledingontwerpster uit Edinburgh werd in 1938 bekend als 'the perfect woman'. Zij was een van de modellen voor het bombastische beeld Perfect Family van de beeldhouwer Barny Seale (1896-1957) voor de Empire Exhibition. Tot in de VS berichtten kranten over Doreens perfecte properties, onder vermelding van haar lichaamsmaten. Ze hield er een kleine filmrol in Hollywood aan over.
Het is onbekend hoe Van de Poll Doreen kende. Ze bezochten samen de Highland Games op Skye. Doreen poseerde voor de fotograaf in de Flying Scotsman en de Coronation.
Restaurant
De Flying Scotsman beschikte over een luxe restaurant. Drie gekoppelde restaurantrijtuigen boden plaats aan 78 gasten. Eersteklas passagiers zaten op losstaande fauteuils aan gedekte tafels.
In de compacte boordkeuken, die door Van de Poll werd vastgelegd, was alle apparatuur elektrisch uitgevoerd. De stroom werd opgewekt door een dynamo aan een rijtuigas. Elektriciteit was veiliger dan het meenemen van gastanks.
Cocktailbar
Behalve in het restaurant konden de reizigers zich verpozen in de cocktailbar van de Flying Scotsman. De moderne halfronde bar was uitgevoerd in lichte en glanzende materialen. Men kon er kiezen uit 32 cocktails. De huiscocktail Flying Scotsman bestond uit whisky, vermouth, Angostura bitters, suikerstroop en ijs.
De cocktailbar werd aangeprezen op een opvallend affiche van fotograaf en ontwerper Maurice Beck (1886-1960).
Kapsalon
Tijdens de meer dan zeven uur durende reis van Londen naar Edinburgh konden passagiers van de Flying Scotsman zich laten knippen of scheren in de Hairdressing Saloon van B. Morris & Sons.
Zoals een foto laat zien maakte ook Doreen Sinclair gebruik van deze service.
Coronation
In 1937 werd een nieuwe snelle middagtrein tussen Londen en Edinburgh geïntroduceerd: de Coronation, genoemd naar de kroning van koning George VI en koningin Elizabeth. Deze stroomlijntrein bouwde voort op het succes van de Silver Jubilee uit 1935. Zowel de locomotief als de rijtuigen waren gestroomlijnd vormgegeven, niet alleen om de snelheid te verhogen maar ook vanwege de grote herkenbaarheid.
A4 Coronation
Voor de Coronation werden vijf nieuwe gestroomlijnde A4 Pacific-locomotieven gebouwd. Ze kregen net als de rijtuigen een frisse blauwe kleur. De locomotieven droegen met het oog op de kroning namen van landen van het Britse Gemenebest.
Concurrent LMS, die via de West Coast Main Line van Londen naar Glasgow reed, kwam net als LNER met een speciale trein met blauwe stroomlijnlocomotief: de Coronation Scot. Hoewel de twee maatschappijen in een snelheids- en prestigestrijd verwikkeld waren, brachten ze een gezamenlijk affiche uit voor de beide kroningstreinen.
Commonwealth
In juli 1937 onthulde de Hoge Commissaris voor India, Sir Feroz Khan Noon, de naamplaat van de 'Empire of India' op King's Cross station in Londen.
De nummers en namen van de vijf locomotieven luidden:
4488 Union of South Africa
4489 Dominion of Canada
4490 Empire of India
4491 Commonwealth of Australia
4492 Dominion of New Zealand
Interieur
Met een reistijd van zes uur was de Coronation anderhalf uur sneller dan de Flying Scotsman. Vier sets van twee gestroomlijnde stalen rijtuigen met gedeelde draaistellen boden samen 216 zitplaatsen. Achteraan de trein reed een observatierijtuig dat vanwege z'n afgeplatte vorm 'beverstaart' werd genoemd.
De eersteklas rijtuigen waren voorzien van afscheidingen voor optimale privacy en bescherming tegen tocht. Er stonden twee grote draaibare fauteuils tegenover elkaar, slechts één aan elke zijde van de middengang. De interieurs waren weelderig gedecoreerd in Art Deco-stijl.
De rijtuigen waren voorzien van een soort airconditioning en geluidsisolatie voor optimaal comfort.
In tegenstelling tot de Flying Scotsman kende de Coronation geen aparte restaurantrijtuigen. De maaltijden werden in beiden klassen geserveerd op de zitplaatsen, die standaard voorzien waren van tafels. De twee boordkeukens beschikten over elektrische apparatuur.
Corridortender
De Flying Scotsman en de Coronation konden snelle reistijden bieden doordat ze onderweg niet of slechts eenmaal stopten. De tenders hadden genoeg kolencapaciteit voor de hele rit en water werd onderweg automatisch bijgevuld. Het locomotiefpersoneel werd 'ververst' via de corridortenders van LNER-locomotieven zoals de A4. Door een gangpad en een harmonicaverbinding met het eerste rijtuig kon de crew halverwege worden afgelost zonder te stoppen.
Op foto's van Willem van de Poll zien we de afgeloste stoker en machinist de krant lezen en een maaltijd nuttigen. Over de bekleding van de zitplaats voor de stoker waren beschermende hoezen aangebracht.
The Great Gathering
Er zijn in totaal 35 van Gresleys A4-locomotieven gebouwd. Ze deden dienst tot in de jaren 60. Zes van deze locomotieven zijn bewaard gebleven. In 2013 organiseerde het National Railway Museum in York een reünie ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum van het snelheidsrecord van de Mallard.
Spoorwegfoto's van Willem van de Poll — deel 2: Edinburgh
Vorige en komende afleveringen:
- Amsterdam Centraal, 1932
- Jordanië en Syrië, 1950
Verwante afleveringen: